Brzmienie Świata z lotu Drozda

W chwili swoich narodzin Argentyna była państwem znacząco mniejszym niż obecnie. To, że dzisiaj rozpościera się na przestrzeni ponad 3 tysięcy kilometrów, zawdzięcza podbojom na dalekim południu kontynentu - w Patagonii. Mimo że teren był izolowany i trudno dostępny, miał już wówczas swoich gospodarzy. Nie przeszkodziło to Argentyńczykom w radykalnym skorygowaniu granic ich państwa. Dzisiaj rdzenne społeczności kraju, nie tylko te z Patagonii, starają się odbudować własne korzenie przy obojętności lub wręcz niechęci ze strony Buenos Aires.

Ten odcinek, podobnie jak większość innych odcinków Brzmienia Świata, zawiera dodatkową treść, która jest niespodzianką dla słuchaczy. Jeśli wolisz ją pominąć, przejdź do rozmowy głównej.

(00:00) Powitanie i wstęp

(07:03) Rozmowa

(1:05:48) Podziękowania

✅ Wspieraj Brzmienie Świata na Patronite:https://patronite.pl/brzmienie-swiata

FB: www.facebook.com/brzmienieswiata

IG: www.instagram.com/brzmienieswiata

🎵 Sprawdź playlisty Brzmienia Świata na Spotify!

Za 6 lat Belgia obchodzić będzie 200 lat niepodległości. Niewielki kraj, który choć leży na uboczu stanowi centrum Europy, zbudowali Flamandowie i Walonowie. Dwie społeczności, które dzieli język, historia oraz geografia. Mimo bezdyskusyjnych różnic do dzisiaj są w stanie wspólnie szukać porozumienia, by łączyć ogień z wodą. Są razem, ale osobno - są Belgami. 

Ten odcinek, podobnie jak większość innych odcinków Brzmienia Świata, zawiera dodatkową treść, która jest niespodzianką dla słuchaczy. Jeśli wolisz ją pominąć, przejdź do rozmowy głównej.

(00:00) Powitanie

(00:28) Wstęp

(27:09) Rozmowa

(1:20:34) Podziękowania

Odcinek powstał we współpracy z Przedstawicielstwem Wspólnoty Flamandzkiej i Regionu Flandrii w Polsce.

[Ze względu na niezależny od autora BŚ błąd serwera należącego do Spotify oryginalny odcinek #200 urywa się przed zakończeniem. Ta wersja jest wersją pełną po ponownym przesłaniu na serwer pliku z odcinkiem]

W oczach wielu mieszkańców Globalnego Południa Europa jawi się jako wymarzone miejsce do życia. Część z nich decyduje się na migrację ze swoich ojczyzn, a gdy droga legalna pozostaje zamknięta, wybierają kosztowną i często obarczoną wysokim ryzykiem pomoc przemytników. Nawet jeśli dostaną się do celu swojej podróży, na miejscu grozi im deportacja. To jednak migrantów nie zniechęca. W Wielkiej Brytanii skala zjawiska jest tak duża, że system trzeszczy w posadach. W tym odcinku poznacie relację pracownika brytyjskich służb imigracyjnych, dla którego ta sytuacja jest codziennością. 

Ten odcinek, podobnie jak większość innych odcinków Brzmienia Świata, zawiera dodatkową treść, która jest niespodzianką dla słuchaczy. Jeśli wolisz ją pominąć, przejdź do rozmowy głównej.

(00:00) Powitanie

(00:38) Wstęp

(00:18:20) Rozmowa

(01:30:52) Podziękowania i zaproszenie

W oczach wielu mieszkańców Globalnego Południa Europa jawi się jako wymarzone miejsce do życia. Część z nich decyduje się na migrację ze swoich ojczyzn, a gdy droga legalna pozostaje zamknięta, wybierają kosztowną i często obarczoną wysokim ryzykiem pomoc przemytników. Nawet jeśli dostaną się do celu swojej podróży, na miejscu grozi im deportacja. To jednak migrantów nie zniechęca. W Wielkiej Brytanii skala zjawiska jest tak duża, że system trzeszczy w posadach. W tym odcinku poznacie relację pracownika brytyjskich służb imigracyjnych, dla którego ta sytuacja jest codziennością. 

Ten odcinek, podobnie jak większość innych odcinków Brzmienia Świata, zawiera dodatkową treść, która jest niespodzianką dla słuchaczy. Jeśli wolisz ją pominąć, przejdź do rozmowy głównej.

(00:00) Powitanie

(00:38) Wstęp

(00:18:20) Rozmowa

(01:30:52) Podziękowania i zaproszenie

Jaką rolę pełni ambasador? Gdzie leżą granice jego wolności? Jaka powoduje nim motywacja? A także jak daleko może podejmować ryzyko? Mimo że praca dyplomatów jest regulowana zarówno protokołem dyplomatycznym, jak i instrukcjami z kraju macierzystego, nie wszystkie pytania mają jednoznaczną odpowiedź. Pewne jest natomiast, że kluczem do kraju, w którym dyplomata rozpoczyna misję, jest doskonała znajomość historii oraz języka i życia codziennego. W tym odcinku zaglądamy za kulisy pracy ambasadora w Hiszpanii.

W rozmowie nawiązujemy do odcinka hiszpańskiego programu “La Resistencia” z udziałem amb. Marzenny Adamczyk, który można zobaczyć tutaj: https://shorturl.at/gprzR

Ten odcinek, podobnie jak większość innych odcinków Brzmienia Świata, zawiera dodatkową treść, która jest niespodzianką dla słuchaczy. Jeśli wolisz ją pominąć, przejdź do rozmowy głównej.

00:00:00 Powitanie

00:00:28 Wstęp

00:16:36 Rozmowa

01:32:56 Podziękowania

Ornitologia sięga swoją historią czasów antycznych, ale jej rozkwit to dopiero XIX wiek. Już wtedy po raz pierwszy obrączkowano ptaki, by móc zrozumieć ich życie i zwyczaje. W wieku XXI wciąż używamy tej samej metody, do której dołączyły nowe rozwiązania z użyciem zaawansowanego sprzętu. Mimo tego nasza wiedza o ptakach wciąż jest niekompletna. Wymaga pracy, podczas której niezbędne jest wyjście w teren, zaglądnie do gniazd na drzewach czy skałach oraz słuchanie tego, co ptaki mają o sobie do powiedzenia. 

Ten odcinek jest odcinkiem plenerowym. 

(00:00) Powitanie

(00:49) Rozmowa

(01:11:00) Podziękowania

W elektroniczne gry wideo na świecie gra ponad pół miliarda ludzi. To jedna z najszybciej rozwijających się form rozrywki, z którą związane są duże pieniądze. Równolegle do gier używanych rekreacyjnie organizowane są turnieje i mecze, w których ścierają się profesjonalni gracze. To oni tworzą e-sport. To rywalizacja, dla której areną są gry wideo. Zawodnicy z Korei, Japonii, Chin czy z Europy poddawani są tu rygorom i wysiłkowi, które w dużym stopniu przypominają realia znane sportowcom tradycyjnym. Czy w przyszłości e-sport stanie się nową dyscypliną olimpijską?

Ten odcinek, podobnie jak większość innych odcinków Brzmienia Świata, zawiera dodatkową treść, która jest niespodzianką dla słuchaczy. Jeśli wolisz ją pominąć, przejdź do rozmowy głównej.

(00:00) Powitanie

(00:28) Wstęp

(00:21:48) Rozmowa

(01:40:00) Podziękowania

Jeśli wziąć pod uwagę zasoby naturalne oraz możliwości rolnictwa, Republika Wybrzeża Kości Słoniowej należy do najbogatszych państw Afryki. Mimo nazwy, najważniejsza dla kraju jest produkcja kakao - to światowy lider, który dostarcza ponad 30 procent globalnej produkcji tego surowca. W odróżnieniu od wielu państw regionu, ojczyzna Iworyjczyków przez dekady cieszyła się stabilnością i bezpieczeństwem. Architektem tego sukcesu był rządzący 30 lat autokrata, który zostawił po sobie jeden z największych budynków na kontynencie.

(Jak wiele odcinków Brzmienia Świata również ten odcinek zawiera dodatkową treść, która jest niespodzianką dla słuchaczy. Jeśli wolisz ją pominąć, przejdź do rozmowy głównej).

(00:00) Powitanie

(00:29) Wstęp

(00:24:23) Rozmowa

(01:02:45) Podziękowania

Można przyjąć, że na jednego człowieka przypadają blisko 3 miliony pająków. Mało jest zwierząt, które mają gorszą od nich reputację. Jej podstawa bierze się z faktu istnienia pająków jadowitych, jednak zaledwie garstka z nich stanowi dla ludzi realne zagrożenie. Chociaż znamy ok. 50 tysięcy gatunków tych zwierząt, nasza wiedza na ich temat jest zaskakująco ograniczona i wiele pozostaje jeszcze do odkrycia. Gdy w przyszłości nadrobimy zaległości, może się okazać, że budzące lęk pająki zmienią nasze życie na lepsze.

Jak wiele odcinków Brzmienia Świata również ten odcinek zawiera dodatkową treść, która jest niespodzianką dla słuchaczy. Jeśli wolisz ją pominąć, przejdź do rozmowy głównej.

(00:00) Powitanie

(00:29) Wstęp

(23:55:00) Rozmowa

(01:15:16) Podziękowania

Brzmienie Świata istnieje dzięki wsparciu finansowemu słuchaczy. Sprawdź profil audycji na Patronite.pl i dołącz do grona patronów i patronek.

Wybrzeże Somalii przez lata było uważane za jeden z mateczników współczesnych piratów. To tam zdarzało się najwięcej ataków na statki handlowe, co nierzadko kończyło się porwaniem załóg i żądaniem okupu. Dzisiaj somalijscy piraci są cieniem swojej świetności, ale nie tylko oni stanowią zagrożenie na morskich szlakach. Od listopada 2023 roku na Morzu Czerwonym oraz w cieśninie Bab el-Mandeb statki atakowane są przy pomocy dronów, rakiet oraz helikopterów. Czy nowa sytuacja może zachwiać globalną gospodarką?

Jak wiele odcinków Brzmienia Świata, również ten odcinek zawiera dodatkową treść, która jest niespodzianką dla słuchaczy. Jeśli wolisz ją pominąć, przejdź do rozmowy głównej.

(00:00) Powitanie

(00:29) Wstęp

(00:20:52) Rozmowa

(01:38:17) Podziękowania

Niemal 70 procent powierzchni Japonii zajmują góry. Wiele z nich pokrytych jest lasami. Jeśli wziąć pod uwagę fakt, że cała Japonia jest niewiele większa od Polski, a ludzi żyje tam trzy razy więcej niż w naszym kraju, wtedy stanie się jasne, dlaczego Japończycy zmuszeni są osiedlać się na relatywnie małej przestrzeni, tworząc tak gigantyczne aglomeracje jak Tokio. Ale szczyty Japonii nie stoją puste, o czym można przekonać nie tylko na górze Fuji.

(Jak wiele odcinków Brzmienia Świata, również ten odcinek zawiera dodatkową treść, która jest niespodzianką dla słuchaczy. Jeśli wolisz ją pominąć, przejdź do rozmowy głównej).

00:00:00 Powitanie

00:00:55 Wstęp

00:29:39 Rozmowa

01:26:13 Podziękowania

Aczowie to jedna z rdzennych społeczności zamieszkujących Paragwaj. Jeszcze kilkadziesiąt lat temu żyli w izolacji i ich kontakt ze współczesnym światem był bardzo ograniczony. Mimo że tworzą zaledwie ułamek populacji państwa, najnowsza historia Paragwaju jest blisko związana z ich losem i odcisnęła na nich swoje wyraźne piętno. Dzisiaj, konfrontując się z trudną przeszłością, Aczowie starają się szukać kompromisu między obroną tradycyjnej tożsamości, a życiem ludzi XXI wieku.

(Jak wiele odcinków Brzmienia Świata, również ten odcinek zawiera dodatkową treść, która jest niespodzianką dla słuchaczy. Jeśli wolisz ją pominąć, przejdź do głównej rozmowy odcinka).

00:00:00 Powitanie

00:00:29 Wstęp

00:19:20 Rozmowa

01:32:14 Podziękowania

Błyskawiczny rozwój sztucznej inteligencji (SI) rodzi pytania o przyszłość. W ciągu najbliższych lat SI może wpłynąć nie tylko na rynek pracy, ale także na wiele innych aspektów życia ludzi, w tym na przebieg konfliktów zbrojnych. Istnieją już drony bojowe, które są w stanie samodzielnie, bez udziału człowieka, atakować wyznaczone cele. Można się spodziewać, że takie urządzenia będą rozwijane. Czy w przyszłości to autonomiczne roboty z przeciwnych armii walczyć będą ze sobą? A jeśli tak, to czy paradoksalnie wojny staną się przez to bardziej humanitarne? I na ile wizja buntu maszyn rodem z "Terminatora" powinna spędzać nam sen z powiek?

(Jak wiele odcinków Brzmienia Świata, również ten odcinek zawiera dodatkową treść, która jest niespodzianką dla słuchaczy. Jeśli wolisz ją pominąć, przejdź do głównej rozmowy odcinka).

00:00:00 powitanie

00:00:29 wstęp

00:18:59 rozmowa

01:40:32 podziękowania

Jakucki szaman powinien mieć bęben i płaszcz. Powinien też być odpowiednio skomunikowany z przylegającymi do nas światami, by móc ingerować tam, gdzie ingerować trzeba. Ale skąd to wszystko wiemy? Skąd wiedzą o tym sami Jakuci? Czy po wielu dekadach zwalczania przez ZSRR jakuckich wierzeń można je teraz zrekonstruować? A jeśli tak, do jakiego stopnia to, co było kiedyś ma łączność z tym, co jest dzisiaj? Odpowiedzi jest kilka, a wszystkie malują wciąż zmieniający się religijny pejzaż Republiki Sacha.

00:00:00 Start

00:00:51 Początek rozmowy

01:00:29 Muzyka

01:04:15 Podziękowania

Mało jest zwierząt tak wyjątkowych jak niesporczaki. Ich zachowanie i umiejętności wciąż zadziwiają biologów. Niesporczaki, które zobaczyć można jedynie po mikroskopem, są niezwykle odporne i wytrzymałe. Odporność ta wykracza poza naszą wiedzę o organizmach żywych i nasuwa kluczowe pytanie: jak one to robią? Poszukiwania odpowiedzi trwają. Gdy ją znajdziemy, dla homo sapiens otworzą się nowe możliwości. Jedną z możliwych konsekwencji mogą być bezpieczne dla człowieka długotrwałe podróże w przestrzeni kosmicznej, które dzisiaj stanowią dla nas poważne wyzwanie.

(Jak wiele odcinków Brzmienia Świata, również ten odcinek zawiera dodatkową treść, która jest niespodzianką dla słuchaczy. Jeśli wolisz ją pominąć, przejdź do głównej rozmowy odcinka, która rozpoczyna się od ⁠17'57).

Pekin nie kryje, że jego celem jest włączenie Tajwanu w granice Chińskiej Republiki Ludowej. By ten cel osiągnąć, prezydent Xi Jinping stara się wpłynąć na Tajwańczyków, by ci z kolei wpłynęli na swoje władze. W arsenale Chin, oprócz okrętów, myśliwców i bombowców znalazła się też bogini Mazu, której kult jest na Tajwanie bardzo popularny.

(Jak wiele odcinków Brzmienia Świata, również ten odcinek zawiera dodatkową treść, która jest niespodzianką dla słuchaczy. Jeśli wolisz ją pominąć, przejdź do głównej rozmowy odcinka).

00:00:00 Powitanie

00:00:29 Wstęp

00:15:21 Rozmowa

01:07:59 Podziękowania

W XXI wieku dwa tsunami zapisały się w historii. W 2004 roku po trzęsieniu ziemi na dnie Oceanu Indyjskiego powstały fale, które spustoszyły wybrzeża kilku azjatyckich państw. W 2011 roku tsunami uderzyło w Japonię, niszcząc m.in. elektrownię atomową Fukushima 1. Oba te zdarzenia wydają się wyjątkowe, jednak tsunami zdarzają się częściej niż dotychczas sądziliśmy. Mogą też wystąpić w rejonach, których wcześniej nie braliśmy pod uwagę. Nowe metody badań rzucają światło zarówno na przeszłość, jak i przyszłość tych zjawisk.

(Jak wiele odcinków Brzmienia Świata, również ten odcinek zawiera dodatkową treść, która jest niespodzianką dla słuchaczy. Jeśli wolisz ją pominąć, przejdź do głównej rozmowy odcinka, która rozpoczyna się od 19:39).

W latach 70. XX wieku król małego, himalajskiego państwa zdecydował się na zmiany. Postanowił przeprowadzić swoje królestwo z czasów feudalnych do nowoczesności. Jednocześnie stworzył koncepcję, która wówczas wydawała się niedorzeczna: chciał, by najważniejszym celem państwa stał się dobrostan jego obywateli. W ten sposób w opozycji do Produktu Krajowego Brutto zaczęto troszczyć się o Szczęście Narodowe Brutto. Blisko pół wieku później Bhutan mieni się jednym z najszczęśliwszych państw. Tak powstał mit, który wpływa nie tylko na decyzje turystów, ale i na życie samych Bhutańczyków.

(Jak wiele odcinków Brzmienia Świata również ten odcinek zawiera dodatkową treść, która jest niespodzianką dla słuchaczy. Jeśli wolisz ją pominąć, przejdź do głównej rozmowy odcinka, która rozpoczyna się od 21:10).

W XII wieku powstało Królestwo Sycylii. W różnych postaciach istniało do XIX wieku, gdy w 1861 roku wyspa została wchłonięta przez nowe, zjednoczone państwo włoskie, na czele którego stanął Wiktor Emanuel II. Mimo tego Sycylijczycy do dzisiaj podkreślają swoją odrębność i dystans do władz w Rzymie. Na czym ta odrębność polega? Czym Sycylia różni się od reszty Włoch i dlaczego jest laboratorium Europy?

(Jak wiele odcinków Brzmienia Świata również ten odcinek zawiera dodatkową treść, która jest niespodzianką dla słuchaczy. Jeśli nie lubisz niespodzianek, przejdź do głównej rozmowy odcinka, która rozpoczyna się od 22'28").

Po raz ostatni człowiek był na Księżycu w 1972 roku. Od tego czasu na miejscu pojawiały się jedynie maszyny, które z większym lub mniejszym sukcesem lądowały na powierzchni. Za dwa lata ludzka stopa znowu ma stanąć na Księżycu. Zanim się to stanie, powstać musi odpowiedni sprzęt, który zapewni astronautom bezpieczeństwo i warunki do pracy w miejscu, w którym wiele ziemskich urządzeń nie jest w stanie prawidłowo funkcjonować.

(Początek rozmowy: 0'45")

W Izraelu mieszka ok. 20 tysięcy Karaimów. Może więcej, może mniej - trudno ocenić. Podobnie niejasne są wyniki ostatniego spisu powszechnego w Polsce, z których wynika, że Karaimów w kraju jest nieco ponad trzystu. Ta liczba najpewniej jest zawyżona, a skoro tak, to kim są ludzie, którzy do Karaimów nagle zaczęli się zaliczać? I co ich postawa mówi o generalnej kondycji Karaimów jako narodu i mniejszości etnicznej? Odpowiedzi na te pytania są niezwykle złożone, tak jak złożona jest historia samych Karaimów.

(Początek rozmowy: 22'59")

Gdybyśmy chcieli dotknąć przeszłości Ziemi, powinniśmy dotknąć krokodyla. Co prawda za sprawą tego manewru moglibyśmy stracić palce lub rękę, jednak bylibyśmy blisko zwierzęcia, którego historia sięga nawet 200 milionów lat. Mimo że ze względu na ewolucję krokodyle należą do najstarszych żyjących dziś zwierząt, wciąż niewiele o nich wiemy. Dla badaczy są wyzwaniem. Nawet największe, kilkumetrowe gatunki potrafią świetnie się maskować i są trudne do znalezienia. Czy nagrania dźwięków, które krokodyle wydają mogą pomóc w zrozumieniu tych zwierząt?

(Początek rozmowy: 25'06")

Narody mają swoje symbole, historię i mit założycielski. Nie inaczej jest na Węgrzech. Jednak tam wszystkie te elementy ulegają szybkiej transformacji. Rozpoczęła się po roku 2010. Wtedy do władzy doszedł Fidesz, partia obecnego premiera Victora Orbana, który od tego czasu nieprzerwanie dzierży władzę. Okazało się, że w ciągu nieco ponad dekady Orban i jego przyboczni byli w stanie zmienić to, jak Węgrzy na siebie patrzą i jak widzą swój kraj na mapie świata, coraz chętniej szukając korzeni w Azji Środkowej.

(Początek rozmowy: 23'34")

Dobrze zrobione zdjęcie przyrodnicze łatwo wpada nam w oko. Wydaje się szczególnie cenne, gdy widać na nim trudne do uchwycenia zwierzęta, które pobudzają naszą wyobraźnię. W europejskich warunkach to mogą być duże drapieżniki takie jak wilki, niedźwiedzie lub rysie, ale też cała paleta ptaków od orłów po rzadkie dzięcioły. Fotografów z aparatem polujących na cuda przyrody jest coraz więcej. W pogoni za wymarzonym kadrem niektórzy z nich gotowi są na kompromisy, których ofiarami są fotografowane przez nich zwierzęta.

(Początek rozmowy: 0'35")

Większość Nubijczyków zamieszkujących Egipt i Sudan prowadzi życie w oparciu o tradycję i prawo religijne. Mężczyzna powinien się ożenić, a kobieta wyjść za mąż. Zasady poszukiwania życiowego partnera są ściśle określone. Szczególnie Nubijki mierzyć się muszą z surowymi, społecznymi wymaganiami, które dotyczą zarówno czasu przed ślubem, jak i po jego zawarciu. Tu wszystko skupia się na zdobyciu męża, później na jego utrzymaniu oraz takim przygotowaniu córek, by powtórzyły drogę swoich matek. Innej możliwości nie ma.

(Początek rozmowy: 21'31")

Co z długodystansowymi szlakami górskimi ma wspólnego stonka? Jak wygląda lądowanie śmigłowca, gdy brakuje mu jednego koła? Czy na górę o wysokości powyżej 5000 metrów można wejść między śniadaniem a kolacją? I dlaczego w Gruzji jest coraz więcej turystów z Indii? O tym wszystkim dowiecie się z odcinka, którego gośćmi są Bartosz Malinowski (Wielki Szlak Himalajski, Chilloutdoor.pl) oraz Marcin Błeński (Medyk Rescue Team, Bezpieczny Kazbek).

(Początek rozmowy: 15'34")

Chcemy wierzyć, że to, jakie podejmujemy w życiu decyzje, zależy od nas samych. My natomiast zależymy od kultury, w której jesteśmy zanurzeni tak dalece, że łatwo o tym zapomnieć. Nasza kultura podpowiada, co jest normą i jak znaleźć się w grupie podobnych do siebie ludzi. Co jednak, gdy na swojej drodze spotykamy ludzi, których kultura jest znacząco odmienna od naszej? Jak wtedy nawigować wśród wielości standardów? Co o Szkotach mówią ich kilty, a o społecznościach pasterskich prawo wendety?

(Początek rozmowy: 0’47”)

Jak wygląda dzisiejszy cyrk od środka? Na ile ma związek z tym, co w namiotach cyrkowych oglądaliśmy jeszcze 20 lat temu? Iloma piłeczkami trzeba żonglować, by w świecie żonglerów zapewnić sobie uznanie? I dlaczego ten świat nie jest dla wszystkich? Odpowiedzi na te pytania znajdziecie w tym odcinku.

(Początek rozmowy: 0’50”)

Odkrywanie i opisywanie nowych gatunków roślin wciąż jest możliwe. Szansa na ich znalezienie rośnie wraz ze zróżnicowaniem biologicznym miejsca poszukiwań. Wydawać by się mogło, że pierwszym wyborem są tu lasy deszczowe, tymczasem to Azja Środkowa - z jej górami i stepami - okazuje się wręcz botanicznym rajem, który opisywali ludzie od zarania dziejów. (Początek rozmowy: 16'39")

Świat przyspiesza. Jeszcze nie oswoiliśmy się z przełomem związanym z rozwojem sztucznej inteligencji, a już z laboratoriów dochodzą do nas informacje o stworzeniu syntetycznych ludzkich embrionów. Ostatnie miesiące to kolejne osiągnięcia nauki, które do niedawna były nie do pomyślenia. Tym samym nowa rzeczywistość rodem z powieści S-F coraz bardziej dopomina się odpowiedzi na pytanie kluczowe: czym dzisiaj jest człowiek i jakie jest jego miejsce w świecie.

(Początek rozmowy: 17'33")

Muzeum Brytyjskie to jedna z największych placówek tego typu na świecie. Znajdują się tam działa sztuki - nie tylko starożytnej - które przywieziono do Anglii z wielu zakątków globu. Teraz do British Museum w Londynie, jak i do podobnych mu instytucji z długą tradycją, coraz częściej pukają kraje, z których dane artefakty zabrano. Czy muzea są gotowe na zwrot tych dzieł i zmianę sposobu działania? Czy gotowi na zmianę są archeolodzy wciąż dokonujący odkryć? Czym jest archeologia zaangażowana i jak wpływa na świat nauki?

(Początek rozmowy: 18'08")

We Francji niszczą francuskie wino. Rząd w Paryżu przeznaczył na ten cel ponad 200 mln euro. Ta z pozoru absurdalna aktywność ma głęboki sens i nie zdarza się po raz pierwszy w historii winiarstwa. Wino bowiem to przede wszystkim produkt rolniczy, który musi znaleźć nabywcę, a o tego jest coraz trudniej nie tylko we Francji. Młodzi ludzie częściej wybierają inne trunki lub w ogóle nie zaglądają do kieliszka. Jednocześnie w krajach, które dotychczas nie były kojarzone z winem, powstają nowe winnice. Czy wkrótce normalnym będzie picie wina z Chin?

(Początek rozmowy: 22'55")

Rdzenną ludnością Skandynawii, której historia sięga ponad 2 tysięcy lat, są Saamowie. Zamieszkują Norwegię, Szwecję, Finlandię oraz Rosję. W pierwszym z wymienionych krajów Saamowie od połowy XIX wieku do drugiej połowy wieku XX musieli mierzyć się z planową norwegizacją. Na celowniku władz w Oslo znalazła się również mniejszość etniczna, o której wiadomo znacznie mniej - Kwenowie. Ich losy związane są zarówno z Norwegią, jak i Finlandią.

(Początek rozmowy: 12'27")

Białoruskie regiony takie jak Polesie czy Poniemnie to obszary wieloetniczne i transgraniczne. Mają swoją specyfikę i zróżnicowanie. Do dzisiaj zachowała się tam kultura ludowa, która przejawia się choćby w tradycjach muzycznych. Ich tropem podążają etnomuzykolodzy. Odwiedzając białoruskie wsie, szukają śladów przeszłości, jak i tego, co w tradycjach ludowych może być uniwersalne i cenne również dla nas, w XXI wieku.

(Początek rozmowy: 0'59")

W tym sezonie wspinaczkowym władze Nepalu wydały 478 pozwoleń na wspinaczkę na Evereście. Siedemnaście osób, które próbowały wejść na szczyt nigdy nie wróci do domu - zginęli. To tragiczny rekord. Duży wpływ na sytuację ma komercjalizacja wspinaczki w górach wysokich oraz nieprzygotowanie wspinaczy-amatorów. Wielu z nich zostaje w górach na zawsze przez tzw. chorobę wysokościową. Z tego odcinka dowiecie się, na czym polega na przypadłość i dlaczego - mimo dostępnej wiedzy - wciąż zbiera tak duże żniwo.

(Początek rozmowy: 0’59”)

Co podczas rozmowy oznaczają podniesione brwi naszego rozmówcy? Zdziwienie? Zaskoczenie? Wszystko zależy od tego, kto tym rozmówcą jest i z jakiego regionu świata pochodzi. Tak przejawiają się różnice międzykulturowe, które nie ograniczają się jedynie do gestów i mowy ciała. Ich rola w komunikacji między ludźmi jest znacznie głębsze i znacznie ważniejsze niż pozornie może się nam wydawać. Warto zdawać sobie sprawę z ich istnienia za każdym razem, gdy wyjeżdżamy z kraju lub mamy kontakt z obcokrajowcami w Polsce.

(Początek rozmowy: 21’04”)

W 2014 roku zespół japońskich naukowców otrzymał Nagrodę Nobla za stworzenie nowego rodzaju oświetlenia typu LED. To miała być rewolucja, znaczący postęp w technologii tworzenia sztucznego światła. Jednak coraz częściej to, co rozświetla nasze domy i nasze miasta poddawane jest krytyce. Czy zmiany, które mają wpływ na ludzi i środowisko naturalne, poszły za daleko? Może czas zrobić krok wstecz?

(Początek rozmowy: 15'00")

W drugiej połowie lat 70. XX wieku Pol Pot i kierowany przez niego ruch Czerwonych Khmerów doprowadził Kambodżę na skraj upadku. Z powierzchni ziemi zniknęło blisko 25% populacji kraju, a ci, którym udało się przetrwać, rozpoczęli później mozolną odbudowę zniszczonego państwa. Dzisiaj, blisko ćwierć wieku po rewolucji Pol Pota, Kambodża zdaje się prowadzić normalną egzystencję, choć przeszłość wciąż kładzie się cieniem na życie codzienne mieszkańców.

(Początek rozmowy: 20'17")

Indusi byli na Księżycu na długo przed Amerykanami i misją Apollo 11. To fakt. Fakt dla tych, którzy czerpią wiedzę z dawnych induskich ksiąg. To tam znajdować ma się prawda oraz wskazówki, którymi kierować powinien się “prawdziwy Indus”. Prawdziwy czyli jaki? Czy musi być wyznawcą hinduizmu? A jeśli nie, jaka powinna stać za nim historia i czy można zmieniać ją w zależności od potrzeb?

(Początek rozmowy: 20'29")

Dlaczego polarnicy po wyprawach odwiedzają stomatologów? Czy na Antarktydzie rozmiar buta ma znaczenie? I dlaczego w trakcie marszu na biegun południowy warto rozważyć wzięcie spódnicy? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziecie w plenerowej rozmowie z Mateuszem Waligórą, który po raz pierwszy publicznie opowiada o kulisach swojej wyprawy na Antarktydzie.

(Początek rozmowy: 17'40")

W 1998 roku w Irlandii Północnej podpisano porozumienie pokojowe między dwiema grupami mieszkańców. Miał to być koniec wieloletniego konfliktu, w którym po jednej stronie byli ci, którzy chcieli dołączenia tego obszaru do Republiki Irlandii, a po drugiej znajdowali się Brytyjczycy pragnący pozostania w granicach Zjednoczonego Królestwa. Po 25 latach porozumienie wciąż jest w mocy, jednak dokumenty zmieniają się wolniej niż ludzie, co na swoich fotografiach dokumentuje Mariusz Śmiejek, mieszkaniec Belfastu.

(Początek rozmowy: 20'21")

Mamy skłonność do marnowania żywności. Nie zdajemy sobie też sprawy, ile wartościowego jedzenia znajduje się na łąkach i w lasach - tuż obok, w zasięgu ręki. To tam znajdziemy składniki na pożywne sosnokersy lub ciasto z pokrzywami. Wiedza o tzw. dzikiej kuchni niegdyś była powszechna. Zapewniała urozmaicenie diety, a gdy ludzi nawiedzała klęska głodu, niejednokrotnie ratowała życie. Dzisiaj dzikie rośliny jadalne mogą być fascynującą przygodą, dzięki której inaczej spojrzymy na swoje najbliższe otoczenie.

(Początek rozmowy: 21'08")

Kolejny odcinek Brzmienia Świata, który jest efektem reporterskiego wyjazdu - tym razem na Lofoty. To norweski archipelag zamieszkany przez mniej niż 25 tysięcy ludzi. Mimo geograficznego odosobnienia, Lofoty należą do najbardziej popularnych miejsc odwiedzanych przez turystów w Europie. Wszystko przez spektakularne góry i fiordy. A jak i czym żyją mieszkańcy tego archipelagu? Na ile ryby wpływają na ich codzienność i dlaczego na Lofotach wciąż pływają statki wielorybnicze?

W 2022 roku do Kenii przyjechało blisko 1,5 mln turystów. Większość z nich odwiedziła parki narodowe, dzięki którym Kenia należy do najpopularniejszych państw na turystycznej mapie wschodniej Afryki. Dzikie zwierzęta takie jak lwy, słonie czy żyrafy przyciągają, podobnie jak krajobraz, który w południowej części kraju zdominowany jest przez rozległe sawanny. Tymczasem na północy królują pustynie i półpustynie. Turyści docierają tam rzadko, podobnie jak zainteresowanie kenijskich władz, które traktuje region po macoszemu. Do gospodarzy tamtych ziem należą Samburu - krewniacy Masajów - wciąż prowadzący tradycyjny, pasterski tryb życia.

(Początek rozmowy: 21'35")

“Różnorodność jest wartością, a nie obciążeniem”, tak mówi Łukasz Maurycy Stanaszek, odkrywca Urzecza. Był to nieduży region oparty o Wisłę. Istniał przez kilkaset lat jako efekt zderzenia trzech odrębnych grup. Jedną z nich byli Olędrzy, potomkowie niderlandzkich osadników. Swoją pracą, nierozerwalnie związaną z Amazonką Mazowsza, doprowadzili do powstania wiślanego Eldorado. Dzisiaj Urzecze, które niemal zniknęło z ludzkiej pamięci, przeżywa odrodzenie, a jego mieszkańcy na nowo odnajdują swoje korzenie i szczególną tożsamość.

(Początek rozmowy: 0'48")

Quechua tworzą grupę około kilkunastu milionów ludzi. ⁠Zamieszkują zachodnią część Ameryki Łacińskiej, przede wszystkim Peru. Wielu z nich zachowało tradycyjny sposób rozumienia świata, w którym ważną część stanowią Andy, a ich szamani wciąż pozostają w kontakcie z Pachamamą. Wbrew pozorom Pachamama nie jest odpowiednikiem postaci, którą w Europie nazwalibyśmy Matką Ziemią. To koncepcja znacznie bardziej złożona i wciąż dla ludzi Quechua kluczowa.⁠

(Początek rozmowy: 19'34")

Dla Leszka Naziemca woda ma znaczenie. Od kilkunastu lat regularnie pływa w otwartych zbiornikach wodnych: od jezior, przez rzeki po morza. Często zimą, jak nauczyli go Czesi. Nieobce mu są arktyczne i antarktyczne wody, które poznał, będąc wyposażonym jedynie w kąpielówki i czepek pływacki. Od niecałego roku mieszka na wyspie Wolin - tu jest bliżej morza, jezior i bliżej natury.

(Początek rozmowy: 0'47")

W kwietniu 2021 roku w południowej Indonezji powstał cyklon tropikalny Seroja. Spowodował gigantyczne zniszczenia, w wyniku których życie straciło ponad 270 ludzi. Mimo że cyklony tropikalne w tej części świata nie są rzadkością, wydarzenie sprzed dwóch lat było wyjątkowe. Okazało się bowiem, że cyklon Seroja narodził się w miejscu, w którym cyklony tropikalne zwykle nie mają szansy powstać. Sprawą zainteresowali się naukowcy, w tym Polacy. Wnioski ich badań w przyszłości mogą mieć fundamentalne znaczenie dla regionu.

(Początek rozmowy: 21'50")

Chińskie wierzenia tradycyjnie potrafią zaskakiwać, podobnie jak religijny krajobraz Państwa Środka. Czy duch może być pijany? Które bóstwo cierpi na pracoholizm? Kiedy w raju urzędnicy przyjmują łapówki? Dlaczego warto umieć latać na karpiu i wystrzegać się bakłażanów? Więcej pytań i jeszcze więcej odpowiedzi dotyczących chińskich zaświatów znajdziecie w tym odcinku.

(Początek rozmowy: 12'01")

Gdy idę do lasu, poluję na mieszkające tam zwierzęta i używam rosnących tam roślin. Przecież jestem człowiekiem - umiem korzystać z otaczającego mnie świata tak, by realizować moje, ludzkie cele. A co, jeśli ów świat ma świadomość tego, co z nim robię? A co, jeśli może odpowiedzieć w sposób, który uzna za słuszne? Taką możliwość biorą pod uwagę ludzie Moré, mieszkańcy wschodniej Boliwii.

(Początek rozmowy: 7’09”)

W krajobrazie państw środkowej Afryki Czad jest krajem szczególnym. Od początku swojego istnienia borykał się z licznymi trudnościami - od walk wewnętrznych po obronę własnych granic. Na obszarze niemal cztery razy większym od Polski, w kilku strefach klimatycznych mieszka zaledwie 12 milionów ludzi. Wśród nich Toubou, wojowniczy naród z pogranicza czadyjsko-libijskiego. (Początek rozmowy: 23'17")

Wydawać się może, że śluzowce - z racji nazwy oraz wyglądu - nie powinny być przedmiotem zainteresowania człowieka. Te jednokomórkowe organizmy są w środowisku dość powszechne i wydają się prowadzić niepozorne życie. A jednak rozpalają wyobraźnię zarówno biologów, jak i socjologów, urbanistów czy filozofów i artystów. Czego możemy nauczyć się od śluzowców i czy organizmy te mogą rozwiązać najbardziej złożone problemy, z którymi boryka się ludzkość?

(Początek rozmowy: 18'38")

Nigeria liczy co najmniej 220 milionów obywateli. Żyje tam 250 lub - zgodnie z innymi szacunkami - nawet 370 różnych grup etnicznych. W tym gąszczu ludzi ważną rolę odgrywają Hausańczycy. Liczą około 70 milionów ludzi, a oprócz Nigerii zamieszkują też tereny Nigru i kilku innych państw Afryki na obszarze Sahelu. Niegdyś ich królestwa pełniły kluczową rolę w regionie, a dzisiaj kultura Hausa jest jedną z najbardziej charakterystycznych w tej części kontynentu.

(Początek rozmowy: 0'59")

W 1977 roku prezydent USA Jimmy Carter odwiedził Polskę witany na Okęciu przez tow. Gierka. Gdy prezydent zabrał głos, ku zaskoczeniu zgromadzonych jego przemówienie miało akcenty seksualne. Carter mówił, że na zawsze porzucił USA, że przyjechał, ponieważ pożąda Polaków oraz że chętnie obmacałby Polskę. Tak przynajmniej słowa Cartera przetłumaczył jego tłumacz, dzięki któremu była to wizyta historyczna. Kim są najlepsi tłumacze ustni? Jak pracują? Z jakimi sytuacjami muszą się borykać oraz co mają do tego krewetki? Posłuchajcie w tym odcinku.

(Początek rozmowy: 22'14")

W XVII wieku Holandia, Królestwo Niderlandów, przeżyła bezprecedensowy czas prosperity. Kraj i jego mieszkańcy cieszyli się dostatkiem, miasta rosły w siłę, a niderlandzka kultura kwitła jak nigdy dotąd. Ów niepodważalny sukces miał swoje podstawy zarówno w pracy samych Holendrów, jak i w koloniach, które Niderlandy kontrolowały. Nie bez znaczenia był też nowy, bardzo intratny interes - handel niewolnikami. Dzisiaj Holandia należy do najbogatszych krajów Europy. Na ile przeszłość ma dla tego kraju znaczenie? Jak Holendrzy widzą siebie i swoją tożsamość, która na zewnątrz kojarzona jest niemal wyłącznie z rowerami i marihuaną w Amsterdamie?

(Początek rozmowy: 16'34")

14% Brazylii to terytoria należące do rdzennej ludności tego kraju, która liczy niecały milion. Jedni uważają, że to za dużo i nawołują do zmian. Inni również do zmian nawołują, ponieważ ich zdaniem ziem przekazanych ludności rdzennej jest wciąż za mało. Tymczasem większość Brazylijczyków, których w sumie jest 217 milionów, ma żadną lub szczątkową wiedzę na temat tego, o jaką ludność w ogóle chodzi. Nie zastanawiają się, dlaczego podczas karnawału w Rio de Janeiro tancerze noszą na głowach ozdobne pióropusze i jakie jest tych ozdób znaczenie. Nie szukają odpowiedzi na pytanie, kim są Pataxó, którzy w akcie protestu coraz częściej wychodzą na ulice.

(Początek rozmowy: 16'44")

Aleksandria to jedno z dziesięciu największych miast Afryki i po Kairze najludniejsza aglomeracja Egiptu. W przeszłości miasto kosmopolityczne, gdzie obok siebie żyli Arabowie, Żydzi i chrześcijanie, a dzisiaj? Co zostało ze śródziemnomorskiej potęgi starożytnego świata? Co zostało z ducha Biblioteki Aleksandryjskiej, na poły legendarnej skarbnicy wiedzy, która swoim rozmachem inspiruje ludzi do dzisiaj?

(Początek rozmowy: 24'48")

Trudno jest ocenić, ile osób na świecie jest osobami niewidomymi. Często  podaje się liczbę 36-38 milionów, ale są to szacunki nieprecyzyjne. Schorzenia czy dysfunkcje wzroku mogą mieć różną postać i różny skutek, a  białej laski osoby niewidomej potrzebuje również ktoś, kto widzi w ograniczonym zakresie. Niezależnie od liczb i statystyk osoby niewidzące mogą prowadzić życie nie mniej satysfakcjonujące i aktywne od ludzi  widzących. Poznajcie bliżej ich świat, słuchając dwóch opowieści z dwóch polskich miast.

Romowie zamieszkują całą Europę. To największa mniejszość etniczna kontynentu -  od 12 do 15 milionów ludzi. Romów można spotkać niemal w każdym europejskim państwie. Najwięcej w Bułgarii, na Słowacji i w Rumunii, ale także w Grecji, w Czechach i w Hiszpanii. W Polsce mówimy od grupie nie większej niż 35 tysięcy. Poza Europą największe diaspory Romów zamieszkują m.in. Stany Zjednoczone i Brazylię. Ich sposób życia oraz zwyczaje są przedmiotem wielu domniemywań, które bazują głównie na stereotypach i powtarzanych od lat opiniach. W tym odcinku przyglądamy się faktom i sprawdzamy jak siebie oraz swoje otoczenie widzą sami Romowie.

(Początek rozmowy: 19'54")

Z tego odcinka dowiecie się, jak słonie wpłynęły na kino, bilard i pewnego papieża oraz jak my wpłynęliśmy na słonie i inne sprowadzane do Europy zwierzęta. Będzie o cyrkach, ogrodach zoologicznych i dużych pieniądzach. Będzie też o zwierzętach, które istnieją bardziej w naszych głowach niż w rzeczywistości.

(Początek rozmowy: 17'06")

Indie. Subkontynent. Dom miliarda czterystu milionów ludzi, którzy zamieszkują 28 indyjskich stanów. Każdy z nich jest osobnym światem, wewnątrz którego istnieją podziały na religie, kasty, klasy czy grupy społeczne. Ich wielość przyprawia o zawrót głowy, a mimo tego wszystko mieści się pod jednym, wspólnym dachem. W książce “Indie. Kraj miliarda marzeń” (Wyd. Szczeliny/Wyd. Otwarte) dr Weronika Rokicka pokazuje państwo zbudowane przez ludzi sprawczych i przedsiębiorczych. Kraj daleki od stereotypów przywodzących na myśl biedę, społeczne wykluczenie oraz nieustające problemy. Kraj nietypowy, a jednak tak zwyczajny.

(Początek rozmowy: 19'39")

Niezależnie od tego, jakie są nasze preferencje filmowe, większość z nas choć raz słyszała o serialu "Squid Game". Ta koreańska produkcja nie jest jedyną, która cieszy się wielką popularnością zarówno w Korei, jak i poza nią. Znaleźć tam można historie kryminalne, romanse, fantasy czy horrory, ale to, co czyni koreańskie filmy i seriale wyjątkowymi, to ich skłonność do przekraczania granic gatunków. Na ile kino współczesnej Korei może być dla nas wskazówką w próbie zrozumienia Koreańczyków?

(Początek rozmowy: 15'07")

To odcinek noworoczny. Dużo muzyki z różnych zakątków świata, z której  znane jest Brzmienie Świata oraz życzenia dobrego roku 2023.

Ten odcinek jest inny. To spotkanie, którego bohaterami są moi rozmówcy znani z pierwszych odcinków Brzmienia Świata. Co działo się z nimi od chwili, gdy mieliśmy okazję słuchać ich opowieści? Jak rozwinęły się ich pasje i zainteresowania? Czym zajmują się obecnie? Ten odcinek to pięć rozmów, pięć historii i pięć okruchów świata, który mamy za oknem. Występują: Agnieszka "Zebra" Dziadek (Across the Wilderness), Igor Murawski (Poszukiwacze org), Krystian Machnik (Napromieniowani), Anna Książek (Światozmieniacze/Exchange The World), Natalia Ishigaki (@nati.ishigaki).

Każdego roku setki milionów ludzi zostaje wolontariuszami. Poświęcają swój czas i energię, by pomagać. Część z nich wybiera wolontariat zagraniczny, biorąc udział w międzynarodowych programach. Wiele z tych osób to ludzie młodzi. Ruszają w świat z dobrymi intencjami oraz z nadzieją, że poprzez wolontariat nie tylko pomogą innym, ale też będą mieli szansę na zdobycie nowych, cennych doświadczeń. Ta przygoda może być przygodą ich życia, jednak po drodze ominąć trzeba niejedną przeszkodę.
(Początek rozmowy: 26'52")

Odcinek powstał we współpracy z Europejskim Korpusem Solidarności. 

Gdy w 1962 roku Algieria staje się niepodległym państwem, za sobą ma 130 lat doświadczenia jako francuska kolonia. Ten okres pozostawił ślad zarówno w Algierii, jak i we Francji, gdzie pamięć wojny z przełomu lat 50. i 60 jest wciąż żywa. Albert Camus, Paul Belmondo czy Zinédine Zidane - to tylko niektóre z nazwisk, które świadczą o złożonej historii obu krajów. W ostatnim czasie zauważyć można znaczące kroki, które budują fundament dla francusko-algierskiego pojednania, ale szczęśliwy finał jest jeszcze daleko.
(Początek rozmowy: 18'52")

To niewielkie państwo trzyma w ręku klucze do dwóch oceanów. Rocznie przez Kanał Panamski przepływa blisko 14 tysięcy statków, a każdy z nich zostawia opłatę, która zasila skarbiec Panamy. Nie zawsze tak było, ponieważ historia Panamy i jej cudu techniki ma swoje zakręty oraz zwroty akcji. Dzisiaj kraj wydaje się stabilny i racjonalny, jednak czy wszyscy korzystają z dobrobytu finansowanego przez światowy transport morski?

(Początek rozmowy: 19'59")

A może tak rzucić wszystko i zamieszkać w Bieszczadach? Albo na Teneryfie? Jak się okazuje, wyspa daje szansę tym, którzy szukają dla siebie miejsca na obrzeżach znanej nam cywilizacji. Tylko jak to możliwe, skoro chodzi o jedną z najpopularniejszych wysp w regionie? I czy da się pożenić ogień z wodą? (Początek rozmowy: 17'17")

Po co jeździć na Daleką Północ? Dla śniegu i lodu? Dla Niedźwiedzi polarnych? Dla otwartych przestrzeni zatopionych w chłodzie? Dla Adama Wajraka ta część świata jest szczególnym miejscem zarówno na mapie, jak i w sercu. Pisze o tym w swojej książce "Na Północ. Jak pokochałem Arktykę" (Wydawnictwo Agora). Z tego odcinka Brzmienia Świata dowiecie się, jak spotykał niedźwiedzie polarne, gdzie zmarzł najbardziej i dlaczego jachtowi na Svalbardzie może przydać się dynamit. 

(Początek rozmowy: 22'47")

Na należącej do Francji wyspie Reunion mieszka nieco ponad 850 tysięcy ludzi. Część z nich uprawia hazard, który historią sięga kilkuset lat wstecz. Chodzi o walki kogutów. W świetle francuskiego walki te są legalne, o ile odbywają się w miejscu tradycyjnie do tego przeznaczonym. Co więcej ten kontrowersyjny sport uprawiany jest również w północnej Francji, gdzie ma swoich zwolenników. Co na to koguty? Czy tradycja powinna być kontynuowana przez sam fakt bycia tradycją? I na ile walki kogutów na wyspie Reunion mają związek z walkami kogutów w Azji Południowo-Wschodniej?

(Początek rozmowy: 21'28")

Sudan ma w sobie wszystko - a może nawet więcej. Tutaj znajdziemy ślady starożytnego Egiptu, najstarszych królestw chrześcijańskich, jak i brytyjskich rządów kolonialnych. Tutaj niepodzielnie króluje islam, lecz pod powierzchnią kryją się dawne wierzenia i tradycje. Zwykle kraj ten jawi się nam jako miejsce zanurzone w konflikcie i przemocy - w tym odcinku poznacie Sudan od zupełnie innej strony.

(Początek rozmowy: 19'49")

Jest tylko jedno takie miejsce, gdzie Kafka spotyka Orwella, a swoją rezydencję miał zarówno Hermann Göring, jak i Władimir Putin. W czasie istnienia ZSRR Obwód Kaliningradzki był jednym z najbardziej zmilitaryzowanych regionów państwa. Później wydawał się szansą na zbliżenie z Europą, która była tuż obok. A dzisiaj, po inwazji na Ukrainę? Czym jest Obwód Kaliningradzki i jak patrzą na niego Rosjanie?
(Początek rozmowy: 18'27")

Turcja ma 85 milionów obywateli. Wśród nich są ludzie należący do grup  etnicznych lub religijnych, o których istnieniu współczesna Turcja  wolałaby zapomnieć. Zgodnie z założeniem "Ojca Narodu", Mustafy Kemala  Atatürka, Turcja ma być krajem jednorodnym i na wskroś tureckim. Co to oznacza dzisiaj, 100 lat po upadku Imperium Osmańskiego?
(Początek rozmowy: 19'41")

W Niemczech istnieją cztery uznane przez władze mniejszości narodowe. Jedną z nich są Serbołużyczanie. Uważani są za najmniejszy naród słowiański, a jego ojczyzną było dzisiejsze pogranicze niemiecko-polsko-czeskie. Co Serbołużyczanie mają wspólnego z Serbami z Bałkanów? Dlaczego mówią dwoma, a może i trzema językami? I wreszcie - jak dzisiaj patrzą na swoją tożsamość? Tego dowiecie się w tym odcinku.

(Początek rozmowy: 18'32")

Zrozumieć Etiopię, drugie pod względem liczby obywateli państwo Afryki, można tylko wtedy, gdy zna się jej historię. Jednak cofnięcie się o 100 czy 200 lat może nie wystarczyć. Najlepiej zacząć od początku - od króla Salomona i królowej Saby. Wtedy zaczniemy rozumieć, dlaczego laureat Pokojowej Nagrody Nobla od dwóch lat prowadzi bezwzględną wojnę, której skutki odczuwa ponad 110 milionów ludzi.

(Początek rozmowy: 18'06")

Majowie z przeszłości pozostawili po sobie wiele śladów, ale dopiero niedawna zaczęliśmy rozumieć, kim byli i jak żyli w swoich monumentalnych miastach. Niedawne odkrycia dotyczące majańskiej gry w piłkę rzucają nowe światło na ich wierzenia. Archeolodzy na powierzchni i pod wodą wciąż zbierają puzzle, z których próbujemy ułożyć większy obraz dawnych dziejów. To, co wciąż nie jest wiadome lub pozostaje w sferze domysłów stanowi pożywkę dla naszej wyobraźni. To również paliwo dla ruchów i sekt religijnych, które wykorzystują niewiedzę swoich wyznawców.

(Początek rozmowy: 21'32")

Chasydów jest około 250 tysięcy. Tworzą społeczność ortodoksyjnych Żydów mieszkających głównie w Stanach Zjednoczonych. Jednak jeszcze w XX wieku większość z nich żyła w granicach Środkowej i Wschodniej Europy: w carskiej Rosji, w Polsce, na Węgrzech, na terenie dzisiejszej Ukrainy, Litwy czy Białorusi. To stamtąd pochodzą najsłynniejsi chasydzcy rabini - cadykowie. Mimo że chasydzi przez kilka wieków byli ważnym elementem tych ziem, dzisiaj pozostały po nich przede wszystkim opowieści. Wiele z nich to mieszanka mitów i niedopowiedzeń. W tym odcinku dowiecie się od chasyda dowiecie się, kim są współcześni chasydzi, jaka jest ich wiara oraz jak wygląda ich codzienne życie w XIX wieku.

(Początek rozmowy: 20'53")

Odejście Elżbiety II oznacza zmianę nie tylko na brytyjskim tronie. Jej  następca, Karol III, stał się głową kilkunastu państw. Jednym z nich  jest Australia, gdzie rozpoczęła się już dyskusja o możliwym odcięciu  brytyjskiej pępowiny, która istnieje od 200 lat. Do podjęcia tego kroku  skłonni są australijscy Aborygeni. Dla wielu z nich król, a wcześniej  królowa Wielkiej Brytanii są symbolem bolesnej, kolonialnej przeszłości.
(Początek rozmowy: 14'38")

Gdy w XVI wieku Europejczycy zaczęli żeglować do oddalonych od Starego Kontynentu krain, z podróży przywozili to, co dało się sprzedać w domu. Oprócz złota, kosztowności oraz przypraw w swoich ładowniach transportowali ludzi. Szczególnie cenni byli ci z nich, których ciała zdobiły tatuaże. W Europie tatuowanie było sztuką niemal nieznaną, dlatego wytatuowani Inuici czy przedstawiciele Azji Wschodniej - porywani ze swoich ojczyzn - stanowili nie lada atrakcję. Prezentowano ich w europejskich miastach jak egzotyczne zwierzęta. Jednym z najbardziej znanych "eksponatów" tamtego okresu był Jeolo, zwany księciem Giolo. Ten mieszkaniec dzisiejszych Filipin oraz jego tatuaże w 1691 roku stały się ozdobą "ludzkiego zoo" w Londynie. Dzisiaj Europejczycy oswoili tatuaże. Ale czy znamy ich znaczenie i historię? Czy na pewno odrobiliśmy lekcję z przeszłości?

(Początek rozmowy: 19'16")

W 1976 roku Saharyjczycy uznali, że nadszedł ich czas. Europejscy kolonizatorzy, którzy kontrolowali ich ziemie od końca XIX, wycofali się i Sahara Zachodnia mogła ogłosić niepodległość. Tak też się stało. Jednak nowy stan rzeczy nie spodobał się sąsiadom: Maroku i Mauretanii. Rozpoczęła się wojna. Blisko 50 lat później Saharyjczycy wciąż walczą o prawo do własnego kraju. Walczą z Marokańczykami, których uważają za okupantów.

(Początek rozmowy: 17’43”)

1 stycznia 1993 roku świat poznał dwa nowe kraje. Jednym z nich była Słowacja. Dzisiaj, po przeszło trzydziestu latach od rozwodu z Pragą Bratysława idzie już własną drogą. Dokąd? Jak widzą siebie Słowacy? Na ile przeszłość ma nich wpływ oraz kim są dla nich Czesi?
(Początek rozmowy: 19'24")

Rok temu stało się coś niewyobrażalnego - do Kabulu wjechali talibowie. Nikt nie przypuszczał, że w ciągu zaledwie kilku miesięcy przejmą kontrolę nad Afganistanem po 20 latach przerwy. Określenia takie jak "szok" i "niedowierzanie" były jak najbardziej na miejscu. Wielu Afgańczyków w panice zaczęło uciekać z kraju, a Europa i USA zastanawiały się, co będzie dalej. Ten niezwykły moment dziejowy chciał zobaczyć Michał Żakowski, dziennikarz i reporter radiowy, ale najpierw musiał do Afganistanu dojechać. 

(Początek rozmowy: 1'22")

Najbezpieczniejsza przyroda to ta, której założyliśmy kaganiec. Przyroda okiełznana. Przycięta pod linijkę - na smyczy. Tak chcemy widzieć ją w miastach. To jednak krnąbrny byt, który kontratakuje, gdy znajdzie choćby drobną furtkę do naszych betonowych bastionów. Dzika roślinność wciska się w każdą szparę między blokami, w gęstą siatkę ulic i tam, gdzie chwilę wcześniej dymiły kominy fabryk. To czwarta przyroda. Nasza szansa na lepsze jutro.

(Początek rozmowy: 18'42")

Bank Światowy ocenia, że w ciągu najbliższych 50 lat będziemy produkować 70% odpadów więcej niż obecnie. Obecnie jest to ponad 2 miliardy ton rocznie. Państwem, które produkuje najwięcej odpadów są Stany Zjednoczone, ale nie ma kraju, który śmieci nie produkuje. Jeszcze do niedawna wszystkie odpady trafiały w jedno miejsce - obecnie coraz częściej jesteśmy w stanie dać im drugie życie, a kupowanie śmieci może być lukratywnym biznesem.

(Początek rozmowy: 20'36")

Nazywają się różnie: znachorzy, uzdrowiciele, cudotwórcy. Mają moce. Mogą wyleczyć. Tak wierzą ci, którzy przychodzą do nich w nadziei na pomoc. Na Podlasiu takiej pomocy udzielają szeptuchy. Modlą się, pozbywają się uroków i chorób - jak dawniej. Dzisiaj nie afiszują się swoją obecnością, ale ludzie wiedzą, do których drzwi zapukać, gdy potrzebna jest interwencja szeptuchy.
(Początek rozmowy: 7'24")

W 1973 rozpoczął się kryzys paliwowy. Ceny ropy naftowej poszybowały ku niebu. Dania, jeden z wielu krajów uzależnionych od paliw z Bliskiego Wschodu, w ramach obrony przed kryzysem wprowadziła niedziele bez samochodów. Ulice bez aut spodobały się mieszkańcom Kopenhagi, z których wielu - szukając oszczędności w domowym budżecie - odkurzyło swoje jednoślady. Ludzie zaczęli naciskać na decydentów, by ci umożliwili łatwiejsze i bezpieczniejsze poruszanie się po mieście rowerami. To było prawie 50 lat temu. Dzisiaj Kopenhaga uchodzi za rowerowe Eldorado.

(Początek rozmowy: 21'54")

W czerwcu tego roku Filip, król Belgów, odwiedził Demokratyczną Republikę Konga. W Kinszasie wygłosił przemówienie, w ramach którego wyraził "najgłębszy żal z powodu ran przeszłości”. W ramach tej samej wizyty król przekazał kongijskim władzom rytualną maskę, która z Konga została zabrana przez Belgów ponad sto lat temu. To nie koniec - Belgia zadeklarowała, że w sumie zwróci 84 tysiące przedmiotów związanych z kulturą i religią Konga. Czy to początek rozliczenia z przeszłością, której architektem był król Leopold II?

(Początek rozmowy: 18'07")

W latach 60. XX wieku Francuz Jacques Mayol i Włoch, Enzo Maiorca rozpoczęli rywalizację, na kanwie której powstał film Luca Bessona  "Wielki błękit". Obaj nurkowie nurkowali ze wstrzymanym oddechem coraz głębiej aż w 1976 roku Mayol przekroczył magiczną granicę 100 metrów. Nikt nie wierzył, że człowiek jest do tego zdolny, a to był dopiero  początek. Dzisiaj freediving jest sportem, który rozwija się na świecie bardzo szybko. Padają rekordy w kolejnych dyscyplinach, w których ważne jest, by nie oddychać. Dla wielu zawodników freediving to nie tylko nurkowanie, ale też sposób na życie. 

(Początek rozmowy: 17'57")

Blake Lemoine, inżynier pracujący dla Google'a, ogłosił właśnie coś, co wcześniej było możliwe tylko w książkach S-F. Uznał, że testowany przez niego chatbot, automat do rozmów wyposażony w sztuczną inteligencję (SI), ma świadomość. Wielu wątpi w te doniesienia. Z drugiej strony SI jest już tak zaawansowana, iż kolejnym krokiem może być właśnie zyskanie przez nią świadomości własnego istnienia. Ta futurystyczna wizja fascynuje transhumanistów. Ich zdaniem przyszłość ludzi będzie oznaczała połączenie  człowieka z technologią. Wtedy dostępna będzie możliwość manipulowania ciałem. Superinteligencja? Długowieczność? Elektroniczne wszczepy? Transhumanizm wypełniony jest takimi projekcjami, które jednych pociągają, a drugim zapalają ostrzegawczą lampkę. 

(Początek rozmowy: 16'09")

Po pandemii Chińczycy inaczej patrzą na siebie i na swój kraj. Co jest ważne? Do czego powinni aspirować? Czy dalej powinni brać udział w wyścigu o dobrobyt, mimo że szansa na wygraną jest już mała? Te pytania padają coraz częściej, lecz nie wszyscy chcą je zadać. Większość żyje jak wcześniej: pracą i wysiłkiem, a czasem rozrywką. Wtedy sięgną po książkę.
(Początek rozmowy: 8'03")

W 1932 roku rozpoczęła się wojna. Dwa kraje walczyły o ziemię, która - jak wierzono - skrywała w swych trzewiach czarne złoto. Później okazało się to nieprawdą, co nie wpłynęło na fakt, iż była to jedna z największych wojen Ameryki Łacińskiej. Paragwaj pokonał w niej Boliwię. Łupem było Chaco, obszar, którym do tamtego czasu nikt się nie interesował. Dzisiaj rozgrywa się tam kolejna batalia - o przyszłość. Pisze o tym w swojej nowej książce Wojciech Ganczarek, świeżo upieczony zdobywca tegorocznej Nagrody Magellana.

(Początek rozmowy: 18'19")

Aleš Palán jest czeskim reportażystą, dziennikarzem i pisarzem. Napisał  kilkadziesiąt książek, a ostatnie z nich cieszą się w Czechach dużą popularnością. To zbiory rozmów z czeskimi samotnikami - z ludźmi, którzy z własnej woli wybierają życie daleko od miast, wsi i tego, co nazywamy cywilizacją. Dlaczego podjęli taką decyzję? Czy chcą wrócić? I wreszcie: czy są szczęśliwi?  

(Początek rozmowy: 17'02")

Kiedy 16 stycznia 2021 roku zespół dziesięciu Nepalczyków po raz pierwszy w historii wszedł na K2 zimą, poznaliśmy imiona ludzi, którzy  dotychczas byli anonimowi. Wcześniej, mimo dużych umiejętności pozostawali z boku i pracowali jako wsparcie dla zagranicznych  wspinaczy. Obecnie coraz częściej pokazują, na co ich stać - działają na własny rachunek. Tymczasem ich kraj przeżywa właśnie kryzys, który w  perspektywie może zachwiać fundamentem i tak już niełatwego życia Nepalczyków.
(Początek rozmowy: 14'04")

On - prawie 12 tysięcy kilometrów. Ona - ponad 7 tysięcy kilometrów.  Poznali się w trasie, w Meksyku, gdy on szedł z Panamy na północ - do Kanady. Podczas miesięcy spędzonych w trasie towarzyszył im używany,  dziecięcy wózek, na którym transportowali swój ograniczony dobytek. Mieli czas na rozmowy, na obserwowanie dróg i mieszkających przy nich  ludzi. Odkrywali nieznane historie ludzi znanych i zupełnie anonimowych. W Kostaryce poznali polsko-żydowskie ślady. W Salwadorze życie  przyszłych migrantów. W Nikaragui wpływ amerykańskiej polityki, a w USA ludzi borykających się z bezdomnością. Z 21 miesięcy podróży Arkadiusza Winiatorskiego i Oli Synowiec powstała książka "Na poboczu Ameryk. Pieszo z Panamy do Kanady" (Wydawnictwo Czarne), o której w tym odcinku rozmawiamy na poboczu dróg polskich.
(Początek rozmowy: 17'56")

Istnieje od 1,5 mln do ponad 3 mln gatunków grzybów. To więcej niż nawet w świecie roślin, bo przecież grzyby roślinami nie są. Mykolodzy i znawcy tematu coraz głośniej nawołują do odejścia od starego sposobu patrzenia na nasze otoczenie przez pryzmat dwóch "F" - fauny i flory. Czas, jak mówią, zauważyć istnienie trzeciego "F" - funga. Mimo że o grzybach wciąż wiemy jeszcze niewiele, ich możliwości i sposób życia fascynują. Już dzisiaj wykorzystywane są nie tylko przez grzybiarzy, ale również w kryminalistyce, archeologii oraz w eksperymentalnych przedsięwzięciach związanych z uprawą roślin. A to dopiero początek odkrywania potencjału, który drzemie w grzybach.

(Początek rozmowy: 12'22")