Dinocast - de dinosauriër podcast met Maarten van Rossem en Gijs Rademaker

Welkom bij deze extra aflevering van Dinocast, tussen seizoen 1 en 2 in! Die was hard nodig, want we riepen jullie aan het eind van iedere podcastaflevering op om vragen te stellen… en dat hebben we geweten. In deze speciale Q&A aflevering beantwoorden Gijs en Maarten samen met - natuurlijk - Anne Schulp de meeste belangrijke en originele vragen.

Hieronder staan de vragen die we in de uitzending behandelen.

Dino-ogen

Sicco wil graag weten of we iets kunnen zeggen over welke kleur ogen dino's hadden, en welke vorm die waren? 

Brullen, koeren, of iets anders?

Myrthe was één van de vele luisteraars die meer wilde weten over de geluiden die dinosauriërs maakten. Brulden ze wel? Of was het een ander geluid? 

T-rex of Triceratops: wie was sneller?

Corné wil graag weten of Triceratops snel genoeg was om een T-rex te ontlopen - en in algemene zin: hoe kun je onderzoeken hoe snel een dinosaurus liep? 

Is het ‘de T-rex’ of gewoon T-rex?

Luisteraar Sid had een héle originele vraag: waarom worden er bij dino's geen lidwoorden (de, het en een) gebruikt om ze aan te duiden? 

Hoe oud werden dinosauriërs gemiddeld?

Leefden deze dieren ongeveer net zo lang als wij, zijn er grote verschillen - en hoe weten we dat? Vraagt Joelle zich af.

De ‘rugvin’van Dimetrodon en Spinosaurus

De zevenjarige Aidan wil graag van ons weten waarom Dimetrodon en Spinosaurus grote rugzeilen hebben. Waar dienden die precies voor?

De ‘Stegosaurus’ van Angkor Wat

“Als dinosauriërs miljoenen jaren geleden zijn uitgestorven, hoe verklaren jullie dan de uitgehakte Stegosaurus-afbeelding in een tempel in Angkor Wat in Cambodja?” vraagt Methan zich af. En hij vervolgt breder: “Hoe verklaren jullie überhaupt dat veel oude culturen over grote groene monsters en draken spreken? En dat terwijl mensen volgens de wetenschap nooit met dino’s hebben geleefd.”

66 Miljoen jaar, of ‘enkele tienduizenden’?

Verschillende luisteraars vragen zich ook af hoe we zo exact kunnen weten hoe oud dinobotten zijn. 

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

We hebben het tot nu toe alleen maar over dieren gehad, maar hoe zag hun wereld er eigenlijk uit? Wat groeide er in de reusachtige tropische bossen van de dinotijd? Wat aten dinosauriërs precies? Planten hebben in die miljoenen jaren, net zoals dinosauriërs, óók enorme veranderingen ondergaan. Paleobotanica Han van Konijnenburg legt ons uit welke precies.

Plantenfossielen

Je kent ze vast wel: de donkere, scherpe afdrukken van planten in steen. De plantenfossielen op deze pagina behoren tot de collectie van Han zelf. Maar een plant bestaat alleen maar uit zacht materiaal - hij heeft geen botten, of nagels of tanden. Hoe wordt een plant dan eigenlijk een fossiel? Han legt ons uit hoe deze prachtige ‘afdrukken’ in het gesteente ontstaan. 

Dinodrollen

Ook gaat het veel over ‘coprolieten’, wat een chique woord is voor ‘versteende poep’. Ook zulke dinodrollen zijn een prachtige bron voor paleobotanici, die er op die manier achter komen welke planten door welke dino’s werden gegeten. Maar dat is een lastige klus, want je peutert ze niet zomaar open, en: hoe weet je van welke dinosaurus deze drol was?

Yara, Jura en Krijt

We gaan met Han terug naar de twee belangrijkste periodes uit de dinotijd: het Jura en het Krijt. Ze beschrijft hoe de wereld er toen uitzag en welke veranderingen de planten hebben ondergaan. Vooral toen (waarschijnlijk) aan het begin van het Krijt de bloemplanten ontstonden betekende dat voor veel dinosauriërs een verandering van dieet. En ‘Yara’? Dat is het babypoesje dat bij Han in huis woont en onze opnames voortdurend prettig ontregelt!

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Wat zou je ervan hebben gemerkt, als je een Tyrannosaurus of Triceratops was, 66 miljoen jaar geleden? Rustig rondsjokkend op een tropisch warme ochtend. Een uur later waren ze dood. Aardbevingen, een regen van gloeiende druppels glas, tsunami's van honderden meters hoog maakten een definitief einde aan de dinotijd. Maar... er ontstond ook ruimte voor nieuw leven.

Bizarre verhalen

Gijs en Maarten bladeren door hun oude dinoboeken en constateren dat vroeger de meest bizarre theorieën de ronde deden over het uitsterven van de dinosauriërs: virussen, klimaatveranderingen, vulkaanuitbarstingen, zouden de oorzaak zijn. Ook kleine zoogdieren kregen de schuld: ze zouden massaal de dino-eieren hebben opgegeten. 

De echte oorzaak

De échte oorzaak is nu bekend en daar gaan we het over hebben: de asteroïde die met een geweldige klap insloeg op aarde. Inmiddels weten we waar dat gebeurde en ook wat er zich de dag van die inslag van uur tot uur moet hebben afgespeeld. 

Wereldwijde expert

Daar praten we over met één van de grootste experts op dit gebied: professor Jan Smit. Hij is één van de ontdekkers van de oorzaak van dit ‘massa-extinctie-event’, deed er 50 jaar onderzoek naar en verzamelde wereldwijd bewijzen. In Dinocast zet hij op een rij hoe hij erachter kwam dat een asteroïde de oorzaak was.

De fatale dag van minuut tot minuut

Hoe kun je 66 miljoen na dato nog zien wat er zich op die fatale ochtend van minuut tot minuut afspeelde? Jazeker. Samen met Jan Smit ontrafelt Gijs wat er gebeurde op die fatale dag voor de dinosauriërs - maar tegelijkertijd de dag waarop de basis gelegd werd voor de dominantie van zoogdieren en uiteindelijk ook voor ons, de mens.

Waarom de dino’s stierven

Smit verklaart ook waarom de de ene groep (dinosauriërs, zwemmende of vliegende reptielen) uitstierf terwijl de andere (zoogdieren) overleefde. Want zo simpel als het misschien klinkt, is het niet.

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

‘Stel: hij wordt levend, wij staan hier met onze microfoons, en hij dreigt ons op te vreten,’ vraagt Maarten terwijl hij de T-rex voor ons recht in de open bek staart. ‘Hadden we dan kunnen ontsnappen?’ Het is één van de vele vragen die we op paleontoloog Anne Schulp afvuren. Want er valt veel te vragen over ‘Trix’, de Tyrannosaurus rex van museum Naturalis - één van de meest complete en bijzondere t-rex skeletten op aarde. En: Anne’s antwoorden gaan je absoluut verrassen!

Een grote bek op pootjes 

De naam zegt het al: dit is de koning (latijn: rex’)’van de dinosauriërs. En Tyrannosaurus was met zijn grootte, kracht en tanden als dolken ook de dominante dinosaurus op het hoogtepunt van de dinotijd. Maar zoals bij een echte koning vaak ook het geval is, is ‘T-rex’ omgeven met mythes en legendes. Wat klopt er van jouw beeld van Tyrannosaurus?

Had T-rex veren? 

Anne Schulp heeft de botten van ‘zijn’ T-rex (samen met het team van Naturalis heeft hij Trix uitgegraven en naar Nederland gehaald) al jarenlang bestudeerd en komt met de laatste ontdekkingen over deze vleeseter: had T-rex veren of haren? Hoe joeg hij op zijn prooien, en deden de volwassen dieren dat op een andere manier dan ‘tieners’? En, hoe weet Naturalis eigenlijk dat Trix een vrouwtje is?

Vechtsporen en (te) heftige seks

We komen te weten dat aan het skelet van Trix te zien is dat het dier in alle opzichten een veelbewogen leven heeft gehad: van vechtsporen tot botwoekeringen en - waarschijnlijk - zelfs sporen van (te) heftige seks. Ook bekijken we een 3d-scan van Trix’ hersenen. Wat vertelt de vorm daarvan ons over haar gedrag?

‘Monsterisering’ van T-rex 

Al tientallen jaren lang bestaat er eigenlijk maar één plaatje van Tyrannosaurus rex: de ‘heerser van de dinowereld’ die je met woeste ogen en wijdopen bek, brullend en kwijlend aanvalt. ‘We zien dinosauriërs graag als monsters en dat is geen goede zaak,’ vertelt Esther van Gelder. In deze aflevering legt ze uit wat daar mis mee is.

Hoofdrolspeler in Jurassic Park 

En vaste prik aan het einde van iedere aflevering: onze Jurassic Park review! T-rex is de absolute koning van de Jurassic Parkfilms en de hoofdrolspeler in de meest iconische filmscènes. Sterker nog: naar aanleiding van de fragmenten is veel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar het uiterlijk en de prestaties van Rex. Gijs bespreekt samen met Anne en historicus Ilja Nieuwland de T-rex uit de eerste film. Kon hij werkelijk zo hard lopen dat hij een wegrijdende jeep inhaalde? En... waarom zijn in de film z’n beide voorpootjes gebroken?

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

In de aflevering van vandaag gaan we naar zee! Maar het is echt uitkijken in de tropische wateren van het Jura en Krijt. Want hier zwemmen zwaarbewapende reptielen rond. We bespreken er twee: de razendsnelle Ichthyosaurus, die de stroomlijn had van een dolfijn, maar zo groot kon worden als een walvis. En Plesiosaurus met zijn lange nek, wat bij nader inzien een slimme vishengel blijkt te zijn.

Domineerden de wereldzeeën

Maarten en Gijs bezoeken de fossielenzalen van Teylers Museum in Haarlem en bespreken samen met Anne Schulp de verschillen tussen beide dieren. Beiden domineerden ze tientallen miljoenen jaren al het leven in zee, maar ze deden dat op een hele andere manier: de één door zijn ongelooflijke snelheid, de ander met vier flippers en een hele lange nek.

Bestaat ‘het monster van Loch Ness’?

En we vragen ons deze aflevering ook af: zou het kunnen dat Nessie toch bestaat? (Om eerlijk te zijn vraagt Gijs zich dat af, voordat Maarten en Anne hem weghonen, maar dat terzijde). Als Anne uitgelachen is gaat hij toch even serieus in op het vraagstuk. Want na meer dan 1000 jaar is de legende nog springlevend. Nog steeds speuren duizenden toeristen per jaar de wateren van Loch Ness af op zoek naar een teken van leven van dat prehistorische monster met koosnaampje ‘Nessie’. En zelfs de afgelopen jaren gaan er nog ploegen wetenschappers op onderzoek uit.

Eerste afbeelding ooit gemaakt

En zowel Ichthyosaurus als Plesiosaurus komen niet voor in de Jurassic Park films, maar ze komen beiden wél voor op de allereerste tekening van voorhistorische dieren ooit gemaakt: ‘Duria Antiquior’. Samen met paleokunst-expert Esther van Gelder bekijken we deze afbeelding en Esther vertelt ons het bijzondere verhaal wat erbij hoort: over de arme paleontologe Mary Anning, wiens leven recent verfilmd werd met Kate Winslet in de hoofdrol.

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Iedereen kent deze driehoornige planteneter, maar… wat weten we écht van hem? Gijs vraagt zich af: Is het de ‘angstaanjagende en zwaarbewapende vechtmachine’ zoals hij vaak omschreven wordt? Of is Triceratops eerder de goedaardige, sullige lobbes van de kinderboeken en cartoonseries? Maarten wil vooral ook weten hoe deze dino smáákte!

Bewapening en kleuren

Paleontologen Anne Schulp en Jimmy de Rooij nemen ons mee naar Dirk, de Triceratops die het Naturalis-team eigenhandig opgroef in de VS. We testen de bewapening van het dier: de hoorns en de grote nekkraag. We vragen ons af welke kleuren Triceratops had - en hoe kom je daar 66 miljoen jaar later nog achter? En, waarom zijn er eigenlijk vele tientallen schedels gevonden, maar verder nauwelijks andere resten?

Jurassic Park

En vaste prik aan het einde van iedere aflevering: onze Jurassic Park review! Hoe presteert de Triceratops in de verschillende Jurassic Parkfilms? Samen met Jimmy de Rooij bekijken en keuren we het beroemde fragment van het zieke dier in Jurassic Park 1. Is die neushoorn niet veel te groot? En die gigantische stapels poep… is dat reëel?

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

We trappen onze serie af met Stegosaurus, de bekende planteneter met twee rijen platen op zijn rug. Waar zijn die ‘klepdeksels’, zoals Maarten ze steevast noemt, precies voor?

Zelfs in de vreemde wereld van de dinosauriërs was Stegosaurus vast een bezienswaardigheid. Door die rugversieringen weet zelfs nu nog iedere kleuter, 150 miljoen jaar na uitsterven zijn naam. Een goeiige, wat dommige planteneter, die scharrelde op de vlakten van het Jura.

Maar zó schattig was Stegosaurus niet: hij kon uithalen met een vervaarlijk staartwapen, met vier grote stekels. Waarom heeft dat wapen de bizarre naam ‘thagomizer’? En was de Stegosaurus écht zo dom dat hij een ‘tweede stel hersentjes’ had bij zijn achterpoten?

We vragen historicus Ilja Nieuwland ook naar die andere bekende Nederlandse Stegosaurus: het grote witte beeldhouwwerk in dierentuin Artis, wat in elkaar geknutseld werd door een bijzonder creatieve oppasser, die er beroemd mee werd: Boudewijn Bollee.

En vaste prik aan het einde van iedere aflevering: onze Jurassic Park review! Hoe presteert de Stegosaurus in de verschillende Jurassic Parkfilms? In de film zien we een kudde stego’s… hoort dat zo? En in Jurassic World blijkt het dier ineens lippen te hebben gekregen!

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.